Kwartsstof en de VCA

Een van de speerpunten van de Inspectie SZW dit jaar is ‘blootstelling aan kwartsstof bij werkzaamheden met handgereedschap’. Als VCA-gecertificeerd bedrijf kun je het VCA-systeem inzetten om zo goed mogelijk om te gaan met dit speerpunt. Een praktische vertaalslag.

Werken met kwartsstof
Kwarts zit in zand en natuurlijke gesteenten, dus in de bouw is blootstelling aan kwarts niet te voorkomen. Bij werken met deze materialen kan kwartsstof vrijkomen, een hele fijne stof die nauwelijks te zien is en bestaat uit kleine onoplosbare stofdeeltjes die diep in de longen terecht kunnen komen. Het inademen van grote hoeveelheden kwartstof kan stoflongen veroorzaken met benauwdheid, pijn op de borst en kortademigheid als gevolg.

VCA-normen

VCA norm-eis 1.1 ‘Heeft het bedrijf een VGM-beleidsverklaring?’
In de VGM- beleidsverklaring (VCA norm-eis 1.1) kunnen de door de I-SZW geformuleerde speerpunten opgenomen worden. Hieruit blijkt in ieder geval de intentie van het zogenaamde ‘goed werkgeverschap’. De directie formuleert de speerpunten. Maak in de VGM-beleidsverklaring duidelijk of het naleven van de speerpunten gaat  om een wens, streven of eis.

VCA norm-eis 2.1 ‘Heeft het bedrijf voor alle risicovolle functies een actuele VGM-risico-inventarisatie en –evaluatie?’
Vervolgens kan de VGM-risico-inventarisatie en -evaluatie (VCA norm-eis 2.1) geraadpleegd worden op de speerpunten. Belangrijk is dat in de RI&E de speerpunten duidelijk omschreven worden. Kwarts is een kankerverwekkende stof en staat om die reden op de lijst van kankerverwekkende stoffen. Werkzaamheden waarbij kwarts vrijkomt, zoals  het frezen van sleuven in wanden, het schuren van steenoppervlakken, het slijpen van voegen en het slopen van gebouwen, vallen onder het algemeen kankerverwekkende stoffenregime, Afdeling 2 van het Arbobesluit. Hierin wordt onder andere verwezen naar  artikel 4.13 (nadere voorschriften RI&E). In dit artikel is de verplichting voor de werkgever opgenomen om, indien arbeid verricht wordt waarbij de werknemers ten gevolge van de werkzaamheden kunnen worden blootgesteld aan kankerverwekkende stoffen in de RI&E, een aantal extra gegevens moeten worden opgenomen zoals:
1. de reden waarom het gebruik van een kankerverwekkende stof of het toepassen van een kankerverwekkend proces voor het verrichten van de arbeid strikt noodzakelijk is en vervanging technisch niet uitvoerbaar is;
2. de hoeveelheid van de kankerverwekkende of mutagene stof die per jaar pleegt te worden vervaardigd of gebruikt dan wel aanwezig pleegt te zijn in verband met de opslag respectievelijk de frequentie waarmee een proces per jaar pleegt te worden toegepast;
3. de soort arbeid die met de kankerverwekkende of mutagene stof pleegt te worden verricht of waarbij het kankerverwekkende proces pleegt te worden toegepast;
4. het aantal werknemers dat aan een kankerverwekkende of mutagene stof of een kankerverwekkend proces pleegt te worden blootgesteld of kan worden blootgesteld;
5. de preventieve maatregelen die zijn genomen om de blootstelling van werknemers aan kankerverwekkende of mutagene stoffen of aan stoffen die vrijkomen bij kankerverwekkende processen te voorkomen of te minimaliseren;
6. de persoonlijke beschermingsmiddelen die worden gebruikt bij arbeid waarbij werknemers worden of kunnen worden blootgesteld aan kankerverwekkende of mutagene stoffen of aan stoffen die vrijkomen bij kankerverwekkende processen;
7. de gevallen waarin kankerverwekkende of mutagene stoffen of kankerverwekkende processen worden vervangen door stoffen of processen waarbij de werknemers niet of minder aan gevaar voor hun veiligheid of gezondheid worden blootgesteld.

Om de blootstelling aan kwartsstof  (respirabel kristallijn kwarts) vast te stellen, dient er gebruik gemaakt te worden van een geschikt en genormaliseerde meetmethode, dan wel andere voor het doel geschikte beoordelingsmethodes of kwantitatieve evaluatiemethodes (artikel 4.2 Arbobesluit). Op de website www.stofvrijwerken.tno.nl staat een handige rekenmodule om indicatief de blootstelling te bepalen.

VCA norm-eis 2.2 ‘Vinden taakrisicoanalyses plaats?’
Bij werkzaamheden waar kwarts vrij (kan) komen kan een Taak Risico Analyse  (TRA) opgesteld worden. In deze TRA dienen dan alle taakstappen gevolgd te worden. Ook bij het opstellen van de TRA dient te allen tijde volgens de ‘arbeidshygiënische strategie’ gehandeld te worden. Dat houdt in dat maatregelen aan de bron de voorkeur genieten boven algemene ventilatie en PBM.

VCA norm eis 2.3 ‘Worden LMRA’s uitgevoerd vóór aanvang werkzaamheden?’
De LMRA (Laatste Minuut Risico Analyse) is een effectief hulpmiddel om de bewustwording van de medewerkers te bevorderen. Bij (mogelijke) blootstelling aan kwartsstof moet men de nodige voorzorgmaatregelen treffen.

VCA norm-eis 2.4 ‘Worden de juiste PBM’s gratis ter beschikking gesteld, onderhouden en omgeruild?’
In de RI&E (zie 2.1) dient beschreven te worden welke PBM er ter beschikking wordt gesteld. De VCA norm-eis 2.4 gaat hier verder op in. De verstrekking dient geregeld te zijn. Bovendien is het essentieel dat er juiste voorlichting en instructie verstrekt wordt. Extra aandachtspunt is hoe de adembescherming wordt opgeslagen. In de praktijk komt het vaak voor dat de P3 maskers op de werkplek of in de bedrijfswagen rondslingeren en daardoor blootgesteld worden aan kwartsstof.

VCA norm-eis 3.5 ‘Bestaat er een bedrijfseigen VGM-voorlichting en –instructie?’
Voorlichting en instructie is essentieel. De in de VGM-beleidsverklaring (zie 1.1) opgenomen speerpunten van de I-SZW dienen regelmatig onderwerp van bespreking te zijn.

VCA norm-eis 8.1 ‘Worden periodiek werkplekinstructies uitgevoerd door operationeel leidinggevenden?’
De operationeel leidinggevenden moeten tijdens de werkplekinspecties extra aandacht schenken aan de blootstelling aan kwarts. Maak foto’s van de werkzaamheden, beschrijf de omstandigheden en het gebruik van de arbeidsmiddelen en de toepassing van de PBM’s. Dit zijn aspecten die tijdens een toolboxmeeting of werkoverleg (zie 3.5) besproken kunnen worden.

VCA-normeis 9.1 ‘Worden medewerkers voor specifieke functies en/of bij tewerkstelling op specifieke werkplekken, mede o.b.v. geïnventariseerde risico’s beoordeeld op medische geschiktheid?’/9.2 ‘Ligt v.w.b. blootstellingsrisico’s vast, voor welke functies medewerkers periodiek een medisch onderzoek moeten ondergaan?’
Medewerkers die blootgesteld worden aan kankerverwekkende stoffen dienen conform Arbobesluit artikel 4.15 geregistreerd worden op een lijst. Daarnaast is in artikel 4.10a van het Arbobesluit geregeld dat die werknemers een beroep kunnen doen op een PAGO.

VCA-normeis 10.1 ‘Worden VGM verantwoorde materialen, arbeidsmiddelen en PBM’s aangeschaft?’
Bij werkzaamheden waarbij kwartsstof vrijkomt, dient onder andere de website www.stofvrijwerken.tno.nl geraadpleegd te worden. Op deze website heeft TNO apparatuur opgenomen waarvoor een prestatietoets is uitgevoerd. Bij de in deze norm-eis gestelde minimumeisen dient er gekeken te worden naar de inkoopcriteria gebaseerd op de in de RI&E gespecificeerde aspecten.

Het VCA systeem als toegevoegde waarde
Een van de kenmerken van het VCA-systeem is de praktische toepasbaarheid. Indien het VCA-gecertificeerde bedrijf aantoonbaar de speerpunten van de I-SZW uit gaat voeren, heeft het VCA-systeem een toegevoegde waarde. Daarnaast maakt dat de vrees van een bezoek van de I-SZW ongegrond.

Speerpunten I-SZW
De Inspectie SZW (voorheen Arbeidsinspectie) heeft voor 2014 een aantal speerpunten geformuleerd. Dit houdt in dat de ambtenaren van de Inspectie SZW extra controleren op:
- Fysieke overbelasting
- Veiligheidsvoorzieningen op daken
- Gebruik van rolsteigers
- Gebruik van persoonlijke valbeveiliging
- Blootstelling aan kwartsstof bij werkzaamheden met handgereedschap