Interview - Aansprakelijkheid bij ongevallen

Een wankele steiger, of een heftruck zonder veiligheidsgordel. Twee onveilige situaties, waarbij zo een ongeluk op de loer ligt. Wie is er in zo’n geval aansprakelijk, de werkgever of werknemer? VCA Nieuws vroeg juridisch adviseur en veiligheidskundige Rob Poort om antwoord.

‘Het komt steeds vaker voor dat werknemers de werkgever aansprakelijk stellen na een ernstig ongeval’, begint Rob Poort. Als jurist geeft hij advies op het gebied van veiligheid, arbeidsomstandigheden en aansprakelijkheid.  ‘Dat is ook begrijpelijk met uitkeringen die steeds lager worden’, vervolgt Poort. ‘Werknemers proberen hun inkomsten zeker te stellen. Daarom zijn er de laatste jaren juridische uitspraken over onveilige arbeidsomstandigheden.’

Heb je een voorbeeld van zo’n riskante situatie?
‘Ik zag onlangs een zaak waarbij een ongeval was gebeurd op een steiger. De werknemer had een valgordel om en had die bevestigd aan een balk van het pand waar hij aan het werk was. Het pand was oud en de balk verrot. Toen de werknemer viel, bleef hij heel even hangen aan de balk, maar viel alsnog zes meter naar beneden. Hij heeft het overleefd. Uiteindelijk is hem een schadevergoeding toegekend en de werkgever heeft een boete gekregen.’

Hoe is dat in zijn werk gegaan?
‘De arbeidsinspectie, die tegenwoordig inspectie SZW heet, stelt een onderzoek in na elk ongeval. In dit geval werd gekeken of die balk wel stevig genoeg was om te zekeren. Nee dus. De werkgever heeft een boete opgelegd gekregen. Híj had moeten controleren of er geen andere manier was om te zekeren en hij had daar zijn werknemer op moeten wijzen.’

Waar komt zo’n boete dan vandaan?
´Volgens de Arbowet is het verplicht om een valgordel te dragen, met anderhalf tot twee meter lijn eraan en die lijn moet ook worden vastgemaakt. Op dat soort zaken moet een werkgever redelijkerwijs toezicht houden.´

Redelijkerwijs?
´De werkgever moet op gezette tijden controleren of iedereen zich aan de regels houdt. Als dat niet gebeurt, moet hij een sanctiebeleid hanteren. Een werknemer even zonder loon thuis laten zitten bijvoorbeeld. Ook is ontslag op staande voet mogelijk, als daar de situatie naar is. Er is een ontslagzaak waarbij een werknemer stond te roken midden in de chemiehaven van Shell. Zijn verweer was dat zijn boot geen gevaarlijke stoffen vervoerde, maar je weet dat het op die plek gevaarlijk is om te roken. Dan is zo’n ontslag gegrond.´

Heb je nog een voorbeeld van zo’n ontslag?
‘Er is een uitspraak bekend over een situatie waarbij een inlenend bedrijf tot twee keer toe een werknemer van een contractor waarschuwde omdat hij zijn veiligheidsbril niet droeg op de werkplek. De derde keer werd hij weggestuurd van het bedrijfsterrein. De eigen werkgever ontsloeg daarna de werknemer op staande voet, omdat hij met zijn gedrag het contract van de werkgever met het inlenend bedrijf, en daarmee de arbeidsplaats van vele collega’s, in gevaar had gebracht.’

Waar is de werkgever verantwoordelijk voor?
‘Het is voor werkgevers belangrijk om een goed beleid te hanteren, je werknemers voorlichting te geven en tenslotte ook toezicht te houden of de regels wel worden nageleefd. In de Arbowet zijn de eerste tien artikelen gericht op de werkgever, de elfde gaat pas over de werknemer. Als je gaat werken moet de werkplek aan alle eisen voldoen. Je moet beschikken over goede spullen, jongeren moeten begeleid worden, dat soort dingen. Dat moet de werkgever regelen.’

Wie betaalt er als het mis gaat?
‘Als er uit onderzoek van de arbeidsinspectie blijkt dat de werkgever de Arbowet heeft overtreden, kan hem een bestuurlijke boete worden opgelegd. Maar als de werknemer schade heeft, bijvoorbeeld doordat hij letsel oploopt bij een ongeval, kan hij een civiele zaak aanspannen om een schadevergoeding te krijgen. Dan zal de werkgever moeten aantonen dat hij aan zijn zorgplicht voor veilige arbeidsomstandigheden heeft voldaan. Zo niet, dan zal hij de schade van de werknemer moeten vergoeden. Een werkgever die al een boete heeft gekregen voor datzelfde feit, zal niet makkelijk kunnen aantonen dat hij aan zijn zorgplicht heeft voldaan.’

Is dat niet lastig voor de werkgevers?
‘Soms gaat het ver ja. Ik ken een zaak van een KLM-piloot. Hij zat in Kenia, waar hij zelf een vlucht naartoe had aangevraagd om er met zijn vriendin te zijn. In een taxirit tussen twee hotels heeft hij een ongeluk gekregen en daarbij een dwarslaesie opgelopen. In een rechtszaak is KLM aansprakelijk gesteld en moest hem de schade vergoeden. Dat vind ik wel wat, zeker omdat het om een gigantisch bedrag gaat. De rechtbank vond dat KLM meer voorlichting had moeten geven over verzekeringen voor verblijf in het buitenland. ‘

Is er een verschil in aansprakelijkheid tussen werknemers in dienst en ZZP’ers?
Om kort te zijn: ja. De ZZP’er moet zich zelf aan de Arbowet houden. Maar het is een ingewikkeld verhaal, waarin het vooral draait om de gezagsverhouding. Stel, ’s ochtends stapt een ZZP’er binnen in de keet van de inlenende werkgever, die hem een duidelijke opdracht geeft, in het bijzijn van twee vaste werknemers. Dan wordt de zelfstandige al vrij snel gezien als werknemer.

En voor buitenlandse werknemers?
‘De Nederlandse Arbowet geldt voor iedereen die in Nederland werkt, dus ook voor buitenlanders. Ook bepalingen uit de CAO gelden voor buitenlandse werknemers, met name als het gaat om regels die betrekking hebben op arbeidsomstandigheden. Ze moeten dan ook betaald worden naar onze normen.’

Gelden dezelfde regels bij grote als bij kleine projecten?
‘De regels zijn hetzelfde, de boetes zijn anders. Zo geldt voor bedrijven met minder dan 500 werknemers  een tiende van het bedrag dat bij grote bedrijven zou worden gegeven. En dat bedrag loopt op naar de grootte van de onderneming.’

In oktober geef je een workshop tijdens het VCA congres. Wat kunnen deelnemers verwachten?
‘Ik haal een aantal voorbeelden aan, zoals een ongeval met een heftruck waar geen veiligheidsriemen in zaten en een geval waar een werknemer van een ladder valt. Aan de hand daarvan geef ik meer informatie over aansprakelijkheid voor werkgever, waar ze op moet letten, welke middelen ze moeten gebruiken. Maar ook voorlichting en toezicht komt aan de orde. Daarnaast geef ik meer informatie over de aansprakelijkheid van ZZP’ers.’

Tot slot, heb je één goed advies voor werknemers en werkgevers?
‘Voor de werknemer zou ik zeggen: houdje aan de regels! Is de situatie niet werkbaar, ga dan niet zelf een keuze maken, maar ga naar je voorman toe. En voor de werkgever: zorg dat je je zaakjes in orde hebt!’

Rob Poort spreekt 29 oktober 2013 op het VCA jaarcongres. Wilt u daarbij zijn? Kijk op www.vcajaarcongres.nl.